Հարցը ժամանակը չէ, հարցը քաղաքական կամքն է

Քաղաքական ու մերձքաղաքական կյանքն այնքան է Հայաստանում արագացել, որ կարևոր իրադարձությունները օրվա լրահոսում ստվերվում են:

Երեկ ՀՀ նախագահը ԱԺ մեծ օրակարգից հետ կանչեց 2009-ի հոկտեմբերի 10-ին Ցյուրիխում ստորագրված հայ-թուրքական արձանագրությունները: Չանդրադառնալով արձանագրությունների ստորագրմանը նախորդած ու հաջորդած իրադարձություններին, երկուստեք հայտարարություններին, փորձենք հասկանալ՝ ի՞նչ է այս քայլից բխում: Որ խելամիտ ժամկետը շատ ձգվեց, փաստ է: Ինչպես փաստ է, որ արձանագրությունների ստորագրումը ժամանակին ընդամենը քաղաքական ակցիա էր, որին իրական բովանդակությամբ փոփոխություններ պարզապես չէին կարող հետևել: Սերժ Սարգսյանին անհրաժեշտ էր ներքաղաքական կայունություն, և նա քաղաքականության առանցքը տեղափոխեց արտաքին դաշտ: Ստացվե՞ց: Այո: ՈՒրեմն արձանագրություններն իրենց առաջին ու անմիջական խնդիրը լուծեցին ներքաղաքական դաշտում: Արտաքին քաղաքականը՝ հայ-թուրքական դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատումը, սահմանի բացումը արդեն դուրս էին Հայաստանի ենթակայության շրջանակից: Պարզվեց՝ դուրս էին նաև միջազգային հանրության ազդեցության գոտուց: Հմայիչ ժպտացող ԱՄՆ-ի պետքարտուղար Հիլարի Քլինթոնը և նույնքան հմայիչ ժպտացող ՌԴ արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովը հենց Ցյուրիխում գիտեին, որ մասնակից են պատմական, բայց անհետևանք իրադարձության՝ չափազանց շատ տարաձայնություններ կային հայ-թուրքական հարաբերություններում՝ մեկ արձանագրությամբ լուծելու համար: Ասպարեզում չէր, բայց կար Ադրբեջանը, որ անմիջապես իր բողոքի նոտաները հղեց և պատճառ դարձավ, որ Անկարան նախապայման դնի Լեռնային Ղարաբաղի հարցի ադրբեջանական կողմի պատկերացումներով լուծումը, հիմնավորելով, որ հայ-թուրքական սահմանը փակվելու պատճառները դեռ կան ու քանի դեռ կան… Բայց, դա, իհարկե, բուն պատճառը չէր: Ադրբեջանը՝ Ադրբեջան, բայց Թուրքիան բացահայտորեն Բաքվին օգտագործում է իբրև պատրվակ՝ իր երկրում չլուծված խնդիրները քողարկելու համար: Հայ-թուրքական օրակարգի հարցերի լուծմանը Անկարան պատրաստ չէ՝ հիմքում Հայոց ցեղասպանության ճանաչման հարցն է, որը հնարավոր է, երբ պարզվեն ճանաչումին անխուսափելի հետևող փոխհատուցման հարցերը: Իսկ դրանք առայժմ Անկարայի օրակարգում չեն:
Ինչո՞ւ ՀՀ նախագահը հենց հիմա անդրադարձավ արձանագրություններին և ինչո՞ւ արվեց միայն կես քայլ՝ արձանագրությունները հետ կանչվեցին ԱԺ մեծ օրակարգից, բայց արձանագրությունների տակ մնում է Հայաստանի Հանրապետության ստորագրությունը: Խելամիտ ժամկետը իրականում սպառեց հենց Թուրքիան՝ Հայոց ցեղասպանության ճանաչման դեմ սկսելով մի արշավ, որն այլևս հայ-թուրքական հաշտության խնդիրը հեռացնում է տարիների մեջ, ուրեմն և ԱԺ օրակարգից արձանագրությունների հետկանչը արձագանք էր հենց այդ արշավին: Արձագանք, որ որքան ուղղված է Թուրքիային, այնքան միջազգային հանրությանը, որ հանձնառու էր եղել հայ-թուրքական հարաբերությունների կանոնակարգմանը: Արձանագրություններից Հայաստանի ստորագրությունը հետ չկանչվեց և դեռ որոշակի ժամանակ չի հանվի, քանի դեռ նրանք, ում ուղղված էր քայլը, չեն արձագանքել ու գործուն միջոցներ չեն ձեռնարկել: Թուրքիայի նախագահը, հարկավ, կարող է համաշխարհային աղմուկ բարձրացնել, որ Հայաստանը ևս մեկ անգամ իր պարզած ձեռքը մերժեց, բայց այդ աղմուկ-աղաղակին կա պատասխան՝ Հայաստանի ստորագրությունը մնում է արձանագրությունների տակ, որ ցանկացած պահի, կարող են վերադարձվել խորհրդարան ու վավերացվել, եթե Թուրքիան ևս պատրաստ լինի վավերացման: Թուրքիայի խորհրդարանական ընտրությունների նախօրեին հազիվ թե այդ քայլը արվի, իսկ հետո համապետական ընտրությունների փուլ կմտնի Հայաստանը: Ստացվում է, որ հայ-թուրքական արձանագրությունները իրենց կայուն տեղը կունենան միջպետական չկայացող հարաբերությունների ակտիվում՝ վերստին կյանքի կոչվելու, երբ պետությունները պատրաստ կլինեն փոխադարձ ճանաչման: Ե՞րբ: Հարցը ժամանակը չէ, հարցը քաղաքական կամքն է:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ
Հ.Գ. Իհարկե, կա նաև Համահայկական հռչակագրի և հայ-թուրքական արձանագրությունների անհամապատասխանության խնդիրը: Հռչակագրով Հայաստանը հայտարարում է իր պահանջատիրությունը, բայց Հռչակագիրը իրավական փաստաթուղթ չէ և հայ-թուրքական հարաբերությունների հաստատման իրական ցանկությանը խանգ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ